Nhận xét về Nguyễn thị gia tàng, dịch giả Lê Hữu Nhiệm viết: “Những nội dung và ý nghĩa các tài liệu ấy rất phong phú, chẳng những cần cho con cháu dòng họ muốn nhìn lại quá khứ để hiểu biết truyền thống tốt đẹp của tổ tiên, mà còn có thể giúp cho những ai muốn nghiên cứu tìm hiểu lịch sử nhân văn, văn hóa của một vùng quê đã từng nổi tiếng là văn vật nhất nhì trên dải đất Hồng Lam”.
Dòng họ Nguyễn Huy làng Trường Lưu (thường gọi là Nguyễn Huy Trường Lưu) là dòng họ nổi tiếng của xã Trường Lộc, huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh. Các thế hệ, từ đời này sang đời khác, là văn quan, võ tướng hay thi nhân, đều đã làm rạng danh cho tông tộc và quê hương, trở thành một trong những hiện tượng hiếm thấy trong lịch sử các dòng họ ở Việt Nam.
Bên cạnh những đóng góp to lớn trên chính trường, dòng họ Nguyễn Huy Trường Lưu còn có cống hiến đặc biệt trong lĩnh vực trước tác. Nguyễn Huy Oánh, Nguyễn Huy Quýnh, Nguyễn Huy Tự, Nguyễn Huy Vinh, Nguyễn Huy Hổ, Nguyễn Huy Hào… là những tên tuổi nổi bật, đặc biệt Hoàng hoa sứ trình đồ của Nguyễn Huy Oánh đã được công nhận là Di sản tư liệu ký ức thế giới vào tháng 5 năm 2018.
Nguyễn thị gia tàng (dịch nôm na là gia tàng của dòng họ Nguyễn) của Nguyễn Huy Vinh (1770-1881) là một tập sách Hán Nôm ghi chép tổng hợp tư liệu về những nhân vật quan trọng trong dòng họ Nguyễn Huy Trường Lưu, trong đó, phần lớn nói đến thân thế và sự nghiệp của Nguyễn Huy Oánh. Nguyễn Huy Vinh đã văn bản hóa những chứng tích vật chất, cụ thể là những di sản văn hóa của dòng họ Nguyễn Huy, tránh được tình trạng rơi rớt, mất mát mà vô số sản phẩm văn hóa khác đã gặp phải.
Giá trị của Nguyễn thị gia tàng không chỉ có ý nghĩa trong phạm vi một dòng họ cụ thể, mà còn có ý nghĩa văn hóa ở tầm quốc gia; không chỉ có ý nghĩa lịch sử, mà còn có ý nghĩa văn chương nghệ thuật. Gia tàng của dòng họ Nguyễn Huy đã được lưu giữ và truyền lại, để các thế hệ sau hiểu về cha ông mình, và đó còn là nguồn tư liệu quý để họ nghiên cứu về những đóng góp của các bậc tiền bối. Với những nỗ lực to lớn cũng như ý thức văn hóa của Nguyễn Huy Vinh, sau hơn 200 năm, chúng ta đã được nâng niu cuốn sách giá trị Nguyễn thị gia tàng.
Cuốn sách được nhà nghiên cứu Hán Nôm Lê Hữu Nhiệm cùng các cộng sự dịch. Và không thể không nhắc đến vai trò của ông Nguyễn Huy Mỹ, hậu duệ Thám hoa Nguyễn Huy Oánh, dòng họ Nguyễn Huy Trường Lưu. Ông Nguyễn Huy Mỹ đã nỗ lực kết nối ở mọi công đoạn để các công trình quý giá của dòng họ được được xuất bản, như Bắc dư tập lãm, Quảng Thuận đạo sử tập, Hoàng hoa sứ trình đồ, Sơ học chỉ nam…
Nhà xuất bản Đại học Vinh trân trọng giới thiệu với bạn đọc sách mới, cuốn Nguyễn thị gia tàng của tác giả Nguyễn Huy Vinh
Bài: Nguyễn Thanh Hiếu
Ảnh: Phan Quốc Trường