PGS. Phan Văn Ban với hơn 80 năm tuổi đời, hơn 50 năm cống hiến cho sự nghiệp nghiên cứu và giảng dạy. Lúc đương chức cũng như khi đã về hưu, Thầy luôn được bạn bè, đồng nghiệp nể trọng, được học trò yêu mến về học vấn và đức độ. Vào năm 2013, nhân dịp Thầy vừa bước vào tuổi bát tuần, Bộ môn Lịch sử Thế giới, Khoa Lịch sử Trường Đại học Vinh ra một cuốn sách tập hợp một số bài viết của Thầy: Phan Văn Ban - Một chặng đường Sử học. Hai năm sau, Thầy lâm bạo bệnh, không thể qua khỏi và đã tạ thế hồi 16 giờ 5 phút, ngày 24 tháng 10 năm 2015 tức là ngày 12 tháng 9 năm Ất Mùi, hưởng thọ 82 tuổi.
Và vào độ Thu nay là đến giỗ đầu của Thầy, được sự ủy thác của gia đình thầy và các thế hệ học trò của Thầy, nhóm biên soạn đã tập hợp một số bài viết, lời thơ… nói lên tình cảm chân thành sâu lắng của những người ở lại khi Thầy lìa xa mãi về nơi cõi Hạc. Do khuôn khổ của một cuốn sách nhỏ, nhất là thời gian gấp gáp nên chúng tôi không thể thông báo đến với mọi người yêu quí Thầy. Xin tạ lỗi. Chúng tôi đưa vào phần Phụ lục các bức ảnh về Thầy theo một số chủ đề để chúng ta cùng nhớ về Thầy. Chúng tôi cũng đưa vào đây bài Điếu văn đã đọc tại Lễ tang hôm tiễn biệt Thầy năm ngoái.
Cuốn sách nhỏ này không chỉ nhằm ôn lại những tình cảm bạn hữu, thầy - trò, ruột thịt đối với Thầy, nhân 1 năm Thầy đi xa, mà còn nêu lên tấm gương lao động nghiên cứu, giảng dạy, sáng tạo trong công việc, nhân ái trong cuộc đời, tất cả vì học sinh thân yêu.
Nhân dịp này, thay mặt những người biên soạn, chúng tôi chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu, Nhà xuất bản Trường Đại học Vinh đã tạo điều kiện thuận lợi để xuất bản tập sách này.
Vì thời gian gấp gáp nên việc biên soạn không tránh khỏi một số khiếm khuyết. Kính mong quí vị và bạn đọc lượng thứ.
Ngày 25/9/2016
Thay mặt các thế hệ học trò PGS. Phan Văn Ban
PGS.TS. NGƯT Nguyễn Công Khanh