Tại
Việt Nam, kể từ khi Văn miếu đầu tiên được xây dựng ở Hà Nội năm 1070, các triều
đại phong kiến tiếp theo đã cho xây Văn miếu ở nhiều vùng miền trải dài từ Bắc
vào Nam. Đây là những di tích lịch sử gắn liền với nền giáo dục và khoa cử Nho
học, nơi thờ Khổng Tử, các bậc hiền triết, Tiên hiền, Tiên Nho… của quốc gia và
địa phương. Hà Tĩnh là địa phương có truyền thống hiếu học, các thế hệ người Hà
Tĩnh luôn có ý thức trao truyền, gìn giữ truyền thống này trong suốt chiều dài
lịch sử. Vì vậy, từ lâu văn thánh, văn miếu cũng đã được xây dựng ở nhiều nơi
trên vùng đất này. Tuy nhiên, vì nhiều lí do khách quan như thiên tai, chiến
tranh và sự khắc nghiệt của thời gian, những di tích này của Hà Tĩnh hiện nay
đã xuống cấp, trở thành phế tích, nhiều di tích chỉ còn lại trong hồi tưởng của
một số người cao tuổi.
Là
người làm công tác quản lý văn hoá, từ năm 2011, TS. Nguyễn Tùng Lĩnh đã bắt đầu
điền dã, khảo sát, tập hợp và nghiên cứu một cách hệ thống di tích văn miếu,
văn thánh ở địa bàn Hà Tĩnh và đến nay đã cho ra đời tập sách Văn miếu, Văn
thánh Hà Tĩnh.
Cuốn
sách gồm 3 phần. Phần I giới thiệu về Văn miếu Hà Tĩnh. Ở phần này, tác giả
cung cấp cho người đọc một cái nhìn khái quát về văn miếu ở Hà Tĩnh; nắm được cụ
thể tiểu sử, hành trạng các vị thờ tại thượng điện như Chu Văn An, Nguyễn Huy
Oánh, Nguyễn Thiếp, Lê Hữu Trác, Nguyễn Du. Cũng trong phần này, các bia đề
danh tại văn miếu Hà Tĩnh cũng được tác giả đưa vào theo trình tự thời gian. Ngay
sau đó, tiểu sử, hành trạng của các vị đỗ đạt ở các khoa thi cũng được viết một
cách cụ thể, với sự khảo sát nghiêm túc, công phu, thể hiện một tinh thần làm việc nghiêm túc, khách quan, khoa học
của tác giả.
Ở
phần II, cuốn sách tập trung giới thiệu các văn miếu, văn thánh tại các địa
phương của tỉnh Hà Tĩnh, như: Văn miếu Phuơng Cần, Văn miếu Tiên Điền, Văn thánh
Đức Nhân, Văn thánh Đức Thuận, Văn miếu Kỳ Anh, Văn thánh Lai Thạch, Văn thánh
Long Phúc, Đền văn thánh Hương Nao, Nhà văn thánh Tường xá, Văn thánh Yên Hội… Ở
các bài viết này, di tích văn miếu, văn thánh được tiếp cận trên một số bình diện
như lịch sử xây dựng, tình trạng của di tích đó trong dòng chảy của thời gian,
lịch sử dân tộc và hiện trạng.
Phần
III là một số hình ảnh tư liệu minh hoạ cho những hoạt động của chính quyền các
cấp tỉnh Hà Tĩnh trong việc bảo tồn các di tích văn thánh, văn miếu và các hình
ảnh trong quá trình trùng tu các di tích đó.
Để
biên soạn cuốn sách này, tác giả đã sử dụng nhiều tư liệu để tra cứu, đối chiếu,
tổng hợp, cẩn thận trong việc xử lý và xác định thông tin. Với ưu thế là người
làm công tác quản lý văn hoá tại tỉnh Hà Tĩnh, TS. Nguyễn Tùng Lĩnh có thuận lợi
trong việc điền dã, khảo sát thực tế, đặc biệt là tiếp xúc trực tiếp với nguồn gia
phả của các dòng họ. Chính vì vậy, ở cuốn sách này, có nhiều thông tin của các
danh nhân đã được cập nhật, bổ sung như năm sinh, năm mất, quê quán, khoa thi,
chức quan…; thậm chí có những vấn đề liên quan đến hành trạng của của các tiền
nhân được ghi trong sách vở trước đây chưa chính xác, đã được tác giả tiếp tục
khảo sát, nghiên cứu một cách nghiêm túc và chỉnh lý. Có thể nói rằng cuốn sách
là một công trình khảo cứu công phu, nghiêm túc và đầy trách nhiệm của TS. Nguyễn
Tùng Lĩnh.
Những
năm qua, di sản văn hóa được nhận diện và xác định là động lực cho sự phát triển
bền vững của đất nước. Trong bối cảnh ấy, việc xuất bản cuốn sách Văn miếu, Văn
thánh Hà Tĩnh có ý nghĩa thiết thực trong việc góp phần gìn giữ, bảo tồn và
phát huy giá trị di sản văn hoá tại tỉnh Hà Tĩnh. Sách cũng là tài liệu tham khảo
hữu ích trong việc tra cứu danh nhân khoa bảng, tìm hiểu một số di tích lịch sử
- văn hoá của vùng đất hiếu học này. Nhà xuất bản Đại học Vinh trân trọng giới
thiệu cuốn sách Văn miếu, Văn thánh Hà Tĩnh của TS. Nguyễn Tùng Lĩnh tới
bạn đọc.
Tin bài: NXB ĐHV